Ustalenie przyczyny wady wymowy to istotny element terapii. Choć czasem określenie czynnika zaburzającego jest trudne, to jest to proces niezbędny, gdyż przed rozpoczęciem właściwej terapii mającej na celu korygowanie artykulacji głosek należy usunąć przyczyny wady.
- Skorek wskazuje następujące przyczyny:
– zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego,
– nieprawidłowe funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego,
– nieprawidłową budowę i funkcjonowanie narządu słuchu,
– nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego,
– czynniki psychiczne,
– czynniki społeczne, niesprzyjające warunki uczenia się.
Rozwijając wymienione punkty, można uzyskać bardziej szczegółową listę przyczyn. Analizując punkt pierwszy, czyli zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego jako przyczynę wady wymowy możemy wymienić: wady zgryzu, anomalie zębowe, nieprawidłową budowę języka i podniebienia, skrzywienie przegrody nosowej i przerost śluzówki nosowej, polipy i rozrost trzeciego migdałka. Nieprawidłowe funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego to na przykład: brak pionizacji języka, obniżona sprawność ruchowa warg, żuchwy i języka, trudność w koordynacji pracy wiązadeł głosowych lub zaburzona praca mięśnia zwierającego pierścień gardłowy. Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu to niedosłuch i wybiórcze upośledzenie słuchu, a nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego to zaburzenia kinestezji artykulacyjnej, zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej oraz zaburzenia słuchu mownego. Wśród czynników psychicznych wyróżniamy: brak zainteresowania mową innych, uczucie męczliwości podczas artykulacji oraz odbieranie jej jako trudność oraz ograniczenie wypowiedzi przez co brak jest możliwości do rozwoju języka. Zaś czynniki społeczne to nieprawidłowy styl wychowania, błędne postawy rodziców, niesprzyjająca atmosfera oraz brak stymulacji rozwoju mowy dziecka.
Podobne przyczyny wad wymowy podaje D. Emiluta – Rozya w swej klasyfikacji etiologicznej dyslalii. Wymienia tu także patomechanizmy, które są głównymi powodami poszczególnych rodzajów dyslalii. Są to m.in. „utrudniona artykulacja wskutek ograniczonego słyszenia dźwięków mowy […] nieprawidłowe nawyki ruchowe w obrębie aparatu artykulacyjnego. […] porażenia lub niedowłady aparatu artykulacyjnego […] niemożność ustabilizowania się korowych wzorców dźwięków danego języka”, a także naśladowanie nieprawidłowych wzorów wymowy.
Bibliografia:
- Emiluta-Rozya D. (1998), Na temat terminu dyslalia, [w:] Nowakowska – Kempna I. (red.) Logopedia jako nauka interdyscyplinarna – teoretyczna i stosowana. Katowice.
- Skorek E. (2001), Oblicza wad wymowy. Żak, Warszawa.
Przygotowanie: Agata Kacprzak
